| |
Turgutlu İlçemizin Tarihçesi
Güzel Turgutlu'muzun çevresinde Milattan Önce pek çok medeniyetin oluştuğu bilinmektedir. Ancak ilk kesin bilgiler (MÖ. 1200-680) yılları arasında Trako Frigleri ve Ludu Prensleri devriyle başlamaktadır. Daha sonra Lidya Krallığı devri (M.Ö. 680-546) gelmektedir. Bu devirle ilgili olarak Devletin başkenti Sart olduğundan çevremizde pek çok tarihi kalıntı ve bilgi bulunmaktır. MÖ. 546-334 yıllarında yöremiz bütün Anadolu ile birlikte Perslerin egemenliğine girdi. İskender'in Persleri yenmesi ile (MÖ. 334-282) yılları arsında yöre Grek hakimiyetine girmiş oldu. MÖ.129 ile MS.395 yılları arasında ise yöre Roma hakimiyetinde kaldı. 395 yılında başlayan Bizans hakimiyeti sırasında bölgemiz Müslüman Arap akınlarına maruz kaldı. Emevi halifesi 1. Muaviye döneminde (661-668) İstanbul üzerine sefer düzenleyen Araplar Manisa'dan geçtiler.
Emevi Halifesi 1.Velid döneminde de(705-715) Manisa ve yöremiz tekrar Araplar tarafından istila edildi. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında el değiştiren yöre 1313'de Saruhan Beyin Manisa'yı Bizanslılardan alması üzerine kesinlikle Türk hâkimiyetine girdi. 1430'da Yıldırım Beyazıt Saruhanoğulları'nı yıkarak bölgeyi Osmanlı hakimiyetine aldı. Ancak bölge bilhassa Osmanlı'nın duraklama ve gerileme devrinde pek çok karışıklık ve isyanlara sahne oldu.
Turgutlu'nun (o günlerdeki adıyla KASABA) bilhassa ilk çağlarda ova üzerinde oluşu nedeniyle bir çok istila sonucu büyüyemediği bir gerçektir. Ancak bu kadar verimli topraklar ve bu kadar çok medeniyetin kurulup kaybolduğu yörenin boş bırakılması mümkün değildir. Her şeye rağmen Turgutlu Osmanlı devrinde şahsiyet kazanmış bir yerleşim bölgesidir. II. Murat devrinde Dalbahçe-Derbent köyleri civarında oturan "TURGUT" aşiretinin şimdiki Turgutlu'nun bulunduğu yere yerleşmesi sonucu gittikçe gelişen ve (Miladi 1868) kaza haline gelen Turgutlu bu tarihe kadar nahiye Manisa'nın baş nahiyesi durumundaydı.1878 Aydın vilayeti salnamesine göre Turgutlu'da o tarihte erkek nüfusu 9.959 ve hane sayısı 4.867'dir. Aynı tarihlerde 2 nahiyesi ve 33 köyü bulunmaktadır. 1863'de başlayan İzmir-Kasaba Demiryolu 1866'da işletmeye açılmıştır. (93 Km'dir.) 1888 salnamesine göre İlçede bir Rüştiye (Ortaokul) vardır ve öğrenci sayısı 78'dir. 20. Yüzyıl başlarında Ali Cevat Kasabayı şöyle özetler. 2 nahiyesi, 48 köyü vardır. Kazanın toplam nüfusu 25.459'dur. Bunun 22.000'i Müslüman, geri kalanı Hıristiyan ve Musevî'dir.
Kazada 52 mescit, 8 camii, 4 dergah, 46 okul, 2 kilise, 225 ahır, 255 samanlık, 8 kiremithane, 25 çeşme, 5.807 ev, 1105 dükkan, 92 mağaza, 72 kahvehane, 12 han, 48 fırın, 246 oda, 10 lokanta, 4 pamuk fabrikası, 2 hükümet konağı, 1 kışla, 1 cezaevi, 1 postane, 1 telgrafhane vardır. İstiklal harbi sonunda Turgutlu'nun Yunanlılar tarafından yıkılışı üzerine bugünkü Sevinç Parkının bulunduğu yerdeki Paşa Camii'nin kıyısında tahminen 20.000 cilt yazma kitap bulunan kütüphanenin yanması bölgemiz hakkındaki pek çok kitabın da yanmasına sebep olmuş ilçenin tarihi gelişimi hakkında bu güne kadar ciddi bir eser yazılmamasına sebep olmuştur.
5 Eylül 1922'de başlayan yangın 6 Eylül akşamına kadar sürmüş ve Turgutlu bir kül yığınına dönmüştür. Kentteki 6328 evden 6127'si tamamen yanmıştır. Yalnız Hacı Zeynel Camii ve civarı bu yangından kurtulabilmiştir. 1925'de kooperatif olarak kurulan sonradan Anonim Şirkete dönüşen Turgutlu Anonim Şirketinin Marsilya tipi kiremit üreten fabrikasının sermayesi 8.000.-(Sekizbinlira) idi. 1930'larda tuğla ve kiremit fabrikaların sayısı daha da çoğalmıştır. 1960'larda 2 Zeytinyağı, Yako Bencuyanın Un ve Pamuk fabrikası, Tukaş Konserve Fabrikası, 5 çırçır fabrikası, 6 pülverizatör imalathanesi varken 1972'lerde pek çok yeni girişimlerle Sanayi Kuruluşlarının sayısı 45'e ulaşmıştır. Bu arada 1927 yılında 16.468 olan kentin nüfusu 1950'de 24.916, 1960'da 31.459, 1970'de 40.986, 1980'de 55.575, 1990 yılında merkez ilçe 73.734'e yükselmiştir. İlçemize 32 köy bağlıdır. Nüfusu 1000'i aşan köy sayısı 6'dır. Biri ilçe merkezî (Turgutlu) ikisi köyde (Urganlı,Derbent) olmak üzere 3 belediye vardır.
Turgutlu Belediyesi 1872'de, Urganlı Belediyesi 1960'da, Derbent Belediyesi 1989'da kurulmuştur. Turgutlu 29 Mayıs 1919 tarihinden 7 eylül 1922 tarihine kadar Yunan işgali ve istilası altında büyük eza ve cefa çekmiştir. Bilindiği gibi 1. Dünya savaşı Osmanlı devleti açısından sona erdirilen Mondros mütarekesinin yürürlüğe sokulmasının ardından Sevr'e giden yolu açmak isteyen ve bu gaye ile ülkemizin çeşitli yörelerinde işgal ve istila hareketlerine girişen batılı devletler Yunanın Ege yi işgaline yeşil ışık yakmışlar ve 19 Mayıs 1919 da Yunanlılar İzmir i işgal etmişlerdir. Albay Zafiriu kumandasındaki Yunan başbakanı Venizelos un gizli emriyle yetkisiz bir İngiliz askeri müşaviri olan Smith ile yaptığı görüşmeye dayanarak Mondros mütarekesinin 7. Maddesini gerekçe gösterip Aydın,Turgutlu ve Manisa nın işgali için izin ve emir vermiş; bu emir üzerine alınan yerler işgal edilmeye başlanmıştır.
Bu çerçevede Manisa 26 Mayıs ta , Aydın 27 Mayıs ta, Turgutlu ise yunan 5. Alayı tarafından Nif (Kemalpaşa) yolu üzerinden 29 Mayıs 1919 tarihinde işgal edilmiştir. Kasabanın savunulması amacıyla kurulmuş bulunan Turgutlu Müdafai Osmaniye Cemiyeti ve onun milis kuvvetleri, işgale karşı direnmeye çalışmışlar, şehre girip Mihali istasyonunu üs edinen Yunan işgali birliklerine karşı mücadele etmişlerse de işgale engel olmaya muvaffak olamayıp şehri terketmişlerdir. Kuvayi milliyecilerin bir kısmı da Alaşehir cephelerine doğru çekilerek buradan mücadelelerini sürdürmeye çalışmışlardır.
Turgutluyu işgal eden ve buraya yerleşen yunanlılar işgalden hemen sonra kasabada sıkı yönetim ilan etmişler, gece saat 21.00 den sonra sokağa çıkma yasağı koymuşlar bütün resmi binalara Yunan bayrağı çekmişler ve şehrin giriş çıkışlarını denetim altına almışlardı. Yunan askerleri bundan böyle yerli Rumların da ihbar ve kışkırtmalarıyla kasabanın Müslüman halkına karşı büyük bir baskı ve tedhiş uygulamaya başlamışlar Kurtuluş savaşımız ile kazandığımız zafer sonucunda bugün artık o günler bitmiş olup bundan böyle globalleşen dünyada en üst sıralarda yer edinebilmek için tüm halkımız olarak el birliği ile çalışmalıyız.
|
|